Jak senior może zadbać o odporność psychiczną? Czy można ją zmierzyć? Jakie czynniki wpływają na naszą odporność psychiczną? Jak stworzyć plan wzmacniania naszej odporności psychicznej i jak go wdrożyć w codziennym życiu? O tym dowiecie się w dalszej części artykułu
Co to jest odporność psychiczna?
W naszym codziennym życiu doświadczamy wielu sytuacji, w których czujemy się niekomfortowo, odczuwamy stres, niepokój, lęk lub frustrację, czy też złość, a rzeczywistość, w której funkcjonujemy generuje te nieprzyjemne emocje.
Zapewne zgodzicie się ze mną, że w obliczu presji, wyzwań oraz trudnych decyzji w różny sposób i w różnym stopniu odpowiadamy reagując na te sytuacje. Zapytam zatem: Dlaczego dzieje się tak, że jedni lepiej inni gorzej sobie z tym radzą? Jedni doświadczając porażki, presji lub straty potrafią iść dalej traktując te doświadczenia jako lekcję, szybko podnoszą się z upadków, reagują bardziej proaktywnie, planują, działają, myślą w kategoriach skuteczności koncentrując się na poszukiwaniu rozwiązań, a nie problemie. Drudzy przeciwnie – załamują się, wycofują z życia towarzyskiego, rodzinnego i zawodowego. W takich samych sytuacjach radzimy sobie zatem bardzo indywidualnie ze stresem, presją, wyzwaniami, a nawet niepowodzeniem. Dlaczego tak się dzieje?
Intuicyjnie odpowiecie, że odpowiedzialna jest za to nasza odporność psychiczna. Co dokładnie oznacza jednak ten termin? Odporność psychiczna potocznie rozumiana jest jako „bycie odpornym na stres”, „bycie silnym psychicznie”. Oczywiście definicji odporności psychicznej jest wiele. Najczęściej stosowana jest definicja Petera Clough i Douga Strycharczyk ( 2012 r), gdzie pojęcie to rozumiane jest jako jedna z cech osobowości, która odpowiada za to jak zachowujemy się pod wpływem stresu, presji, w obliczu różnych możliwości i wyzwań niezależnie od okoliczności w jakich się obecnie znajdujemy.
Ograniczając się jednak do stwierdzenia, że jest to jedynie cecha naszej osobowości w dużym stopniu upraszczamy pojęcie odporności psychicznej. W mojej ocenie istotne są tu bowiem symptomy tego pojęcia, a przede wszystkim ich wpływ na nasze życie. Zwróćmy tu uwagę, że osoby z dużą odpornością psychiczną przede wszystkim wierzą we własne umiejętności, są otwarte na nowe wyzwania, skutecznie zmierzają do celu. Lepiej też sobie radzą w trudnych, stresujących sytuacjach, łatwiej znoszą krytykę, a porażkę traktują jako lekcję i okazję do rozwoju osobistego. Zgodzicie się zatem ze stwierdzeniem, że bez wątpienia nasza odporność psychiczna jest więc bardzo istotną cecho mającą wpływ na poziom i jakość naszego życia?
Moja definicja odporności psychicznej to przede wszystkim „dobrostan psychiczny” czyli to czy jesteśmy w zgodzie ze sobą, ze swoimi wartościami, świadomi siebie, swoich umiejętności, talentów i wad, tego czy sami zarządzamy sobą i swoim życiem i żyjemy według własnego rytmu.
Jak zmierzyć naszą odporność psychiczną? Ciekawi Was zapewne jak zatem sprawdzić jaką mamy odporność psychiczną? Czy można ją zmierzyć? Jeśli tak, to w jaki sposób?
Dziś mamy już na to odpowiedź istnieją bowiem testy określające poziom naszej odporności psychicznej i co najważniejsze wskazują w jaki sposób możemy ją wzmocnić. Uznane na świecie badanie odporności psychicznej MTQ ( w praktyce cała rodzina narzędzi do pomiaru odporności psychicznej) mierzy naszą odporność w kilku jej wymiarach:
- Kontroli – nad własnym życiem i emocjami, czyli sprawdzenia w jakim stopniu w naszej ocenie potrafimy kontrolować to czego doświadczamy;
- Zaangażowania – czyli jak bardzo potrafimy się zaangażować w to co robimy i co jesteśmy w stanie zrobić, aby dotrzymać słowa;
- Wyzwania – czyli sprawdzenia tego jak postrzegamy wyzwanie (problem), jako możliwości, czy też ryzyko;
- Pewności siebie, odwagi – zweryfikowanie poziomu wiary we własne umiejętności, wiedzę i kompetencje oraz możliwości ich zdobycia, ale też pewności siebie w relacjach, tego czy w naszej ocenie mamy wpływ na innych, czy umiemy zawalczyć o siebie i asertywnie komunikować się z otoczeniem.
Jest to zatem niezwykle cenne narzędzie dające nam wiedzę, umożliwiającą zaplanowanie procesu wzmocnienia naszej odporności psychicznej.
Nie ukrywam, że pisząc o tym do Was mam szczerą intencję zaciekawienia Was tematem odporności psychicznej, ponieważ liczę na to, że na chwilę zatrzymacie się i poddacie się refleksji, dzięki której zwiększycie samoświadomość. Zapytacie: Ale po co? Odpowiem: Po to by być w zgodzie ze sobą, by być świadomym siebie, swoich wad i mocnych stron, by dzięki temu złapać równowagę i poczuć sprawczość.
Jakie czynniki wpływają na naszą odporność psychiczną?
Czy zgodzicie się zatem ze stwierdzeniem, że na naszą odporność psychiczną wpływa wiele czynników?
Nie bez znaczenia jest też przecież nasze zdrowie, kondycja fizyczna, wiek, płeć, sytuacja finansowa, czy też ludzie będący w naszym otoczeniu. Pracując z osobami dojrzałymi (wolę to określenie niż „seniorami”) słyszę często: „” Mam ten komfort, że już nic nie muszę, że mogę otaczać się właściwymi ludźmi i być sobą”. Szczerze życzę tego nam wszystkim, bo to ogromny komfort mieć wokół siebie właściwych ludzi.
Może zaciekawię Was też faktem, że istotnym aspektem naszej odporności psychicznej jest bez wątpienia nasze dzieciństwo i to jak wzrastaliśmy. Już w 2000 r E. Grotberg wyróżnił trzy źródła odporności psychicznej dziecka: ja mam, ja jestem, ja mogę. Wskazał tym samym w kategorii:
– ja mam: czynniki zewnętrzne wpływające na nasza odporność psychiczną, do których zaliczył między innymi – pełne zaufania relacji z innymi ludźmi,
– ja jestem – osobowe cechy dziecka, do których należą między innymi: kochający, przyciągający uwagę, niezależny, pełen nadziei,
– ja mogę – społeczne i interpersonalne umiejętności dziecka, tj. komunikowanie się i rozwiązywanie problemów.
Jeśli wiemy już co wpływa na naszą odporność psychiczną, wiemy jak ją zmierzyć to zapytajmy: Jak zatem zwiększyć swoją odporność psychiczną? Ciekawa jestem waszych pomysłów…
W mojej ocenie przede wszystkim należy zatrzymać się na chwilę, przyjrzeć się bliżej sobie, swoim emocjom, nauczyć się je wyrażać, nazywać i nimi zarządzać. Poznajmy siebie, swoje wartości, nasze potrzeby, uczucia i emocje, nauczmy się o nich rozmawiać, odkryjmy własne deficyty. Nie jest to oczywiście łatwe, ale nie niemożliwe, to jednak powolny proces, który wymaga czasu. Moim zdaniem niezwykle ważne jest pozytywne nastawienie, skoncentrowanie się nie na samym problemie, ale na szukaniu rozwiązań. I PAMIĘTAJCIE – nie musicie być z tym sami, warto skorzystać ze wsparcia eksperta: psychologa, coacha, trenera, który pomoże Wam w procesie zmiany, pomoże nazwać Wasze potrzeby i oczekiwania tak, abyście mogli zmodyfikować pewne aspekty swojego życia, aby zwiększyć poziom odporności psychicznej by być spełnionym i szczęśliwym.
Krok po kroku wzmacniajmy swoją samoocenę poprzez akceptację siebie, docenianie swoich sukcesów, wyrażane wdzięczności nawet tych najmniejszych. Zadbajmy też o siebie, o swój relaks, higienę pracy, snu i umysłu. Wyspani, wypoczęci i zrelaksowani zawsze będziemy bardziej odporni psychicznie.
Autor artykułu: Ewa Wierzbicka – Nosal
Źródło fotografii: www.pexels.com
Organizator: Fundacja Centrum Inicjatyw na Rzecz Społeczeństwa
Projekt dofinansowany ze środków programu wieloletniego na rzecz Osób Starszych „Aktywni+” na lata 2021–2025.
